کد مطلب:47328 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:33

گنجینه پرسمان » قرآن

لطفا آيهي اوّل سورة مباركه تحريم را تفسير فرمائيد.

ميفرمايد: يَـََّأَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَآ أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَ َجِكَ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيم; اي پيامبر! چرا چيزي را كه خدا بر تو حلال كرده به خاطر جلب رضايت همسرانت بر خود حرام ميكني!؟ و خداوند آمرزنده و رحيم است.

در شأن نزول اين آيه و چند آيه بعد از آن، نقلها و روايات گوناگوني در كتابهاي تفسير و تاريخ شيعه و اهل سنّت وارد شده است. برخي آوردهاند كه: پيامبر اكرمروزهاي هفته را به گونهاي عادلانه، بين زنان خويش تقسيم كرده بود; روزي كه نوبت ديدار و همنشيني با حفصه (دختر عمر بن خطاب) بود، او از پيامبر اجازه خواست تا به ديدار پدرش برود; حضرت به او اجازه دادند. سپس پيامبر اكرمبه دنبال كنيز خود ماريه (كه مادر فرزندش ابراهيم بود) فرستادند، حضرت با او خلوت كرده بودند كه حفصه بازگشت و در اتاق خود را بسته ديد. سخت دستخوش حسادت گرديد و در هنگام خارج شدن حضرت، با آن بزرگوار به درشتي پرداخت كه چرا در غياب او سرش را در دامن كنيزش قرار داده و حق و حرمت او را ملاحظه نكرده؟ پيامبر براي ساكت كردن او فرمودند: آيا نه اين است كه خدا اين زن را بر من حلال ساخته؟ اينك به خاطر تو ديگر باو نزديك نخواهم شد و با قسم ماريه را بر خود حرام كردند و فرمودند: اما اين سخن نزد تو امانت باشد و با ديگر زنان، در ميان مگذار. و او پذيرفت. با رفتن پيامبر، او به عايشه (همسر ديگر پيامبر كه دختر ابوبكر بود) مژده داد كه از دست ماريه نجات يافتهاند و جريان را با او در ميان نهاد. آن گاه اين آيات فرود آمد.(مجمع البيان، امين الاسلام طبرسي;، ج 10، ص 56، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات / ر.ك: ترجمة مجمع البيان (ترجمة حجة الاسلام علي كرمي)، ج 14، ص 1067، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي / تفسير نورالثقلين، ابن جمعة الحويزي، ج 5، ص 367، اسماعيليان.)

البته اين داستان نزول براي آيهي شريفه، به گونههاي مختلف بيان شده و برخي از نقلهاي اهل سنّت، قصة نزول اين آيهها را، نوشيدن شربت عسلي دانستهاند كه طعمي خاص داشته و حضرت با قسم خوردن، نوشيدن آن را بر خود حرام فرمودهاند.(ر.ك: ترجمة تفسر الميزان، علامه طباطبائي ـ رحمة الله ـ، (ترجمة سيد محمد باقر موسوي همداني)، ج 19، ص 681، بنياد علمي و فكري علامه طباطبائي / تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 24، ص 271، دارالكتب الاسلامية.)

تذكر چند مطلب قابل توجه است:

1. هر چند خطاب آميخته با عتاب قرآن كريم، در ظاهر متوجه پيامبر اكرماست، (كه چرا به خاطر رضايت بعضي از همسرانت حلال خدا را بر خود حرام كردي؟) ولي با توجه به سياق آيه، در واقع اين عتاب متوجه همان همسر است و نوعي دلسوزي و شفقت، نسبت به رسول اكرمميباشد، يعني تو اين قدر نبايد رعايت همسرانت را كني كه بر طبق خواستة آنها، آميزش با كنيز خود را كه حلال است، با قسم خوردن بر خويش حرام گرداني.

پس اين خطاب همراه با مهر و عتاب، براي زدودن زنگار رنج و ناراحتي از قلب پيامبر و آرامش خاطر بخشيدن به او و پاداش بزرگمنشي او ميباشد كه به جهت آسايش خانه و خانواده و درمان بدانديشيها و بدرفتاريها، همه رنجها را به جان ميخريد.(ر.ك: معارف قرآن (راه و راهنماشناسي)، آيت الله مصباح يزدي، ج 4، ص 190، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) / ترجمة مجمع البيان، همان، ج 14، ص 1069.)

جملة لمتحرم (چرا بر خود تحريم ميكني؟)، تحريم شرعي نبوده، يعني چيزي را كه خدا حلال كرده بود ايشان حكمي به حرمتش بفرمايد، بلكه با توجه به آيات بعد در اثر سوگندي بوده كه حضرت بر ترك كاري خوردند.

واِلاّ خود پيامبر اكرمنيز اجازه ندادند خلاف حكم خداوند قانوني را وضع كنند.(ر.ك: الحاقه 44-46.) بنابراين، از اين آيه، چيزي كه نشانگر سر زدن گناهي كوچك و يا بزرگ از حضرتش باشد يافت نميشود; بلكه كمال شفقت و مهرباني پيامبر و همچنين مهرباني خداوند نسبت به پيامبر، استفاده ميشود.

امّا برخي نكتهها كه از اين آيه ميتوان استفاد كرد، عبارتند از:

1. مردان بزرگ و رهبران جامعه اسلامي، فقط به خودشان تعلق ندارند، بنابراين حيثيت آنان نبايد بازيچه دست هر كسي قرار گيرد، هر چند از جانب نزديكان و خويشان آنان باشد.

2. جلب رضايت همسر، حد و حدودي دارد،انسان نبايد به اين منظور، خود را به مشقت بيندازد.

3. با توجه به شأن نزول آيه، كساني كه به رهبران جامعه نزديكترند، براي حفظ حرمت و اسرار خانوادگي آنان، وظيفة بيشتري بر دوش دارند.

4. توطئه عليه رهبران الهي محكوم به شكست است.